सेवा आणि व्यवसाय

शेतमाल तारण आणि वेअर हाऊस

संस्थेचा हा सर्वात महत्त्वाचा उपक्रम असून ५ वेगवेगळ्या ठिकाणांहून हा व्यवसाय चालविला जातो.

• उलाढाल: दरवर्षी साधारणतः १८ ते २० हजार पोत्यांची आवक-जावक होते.

• कर्ज वाटप: ५ ते ६ कोटी रुपयांपर्यंत शेतमाल तारण कर्जाचे वाटप केले जाते.

• लाभार्थी: दरवर्षी ३५० ते ४०० शेतकरी या सुविधेचा लाभ घेतात.

• स्वनिधी: हे सर्व व्यवहार संस्था पूर्णपणे स्वतःच्या स्वनिधीमधून पार पाडते.

• शेतकऱ्यांचा फायदा: बाजारात दर कमी असताना माल साठवून ठेवल्यास, नंतर भाव वाढल्यावर प्रति क्विंटल ५०० ते १००० रुपयांपर्यंत अतिरिक्त फायदा होऊ शकतो.

• विक्री साहाय्य: शेतकऱ्याकडे माल सोडवण्यासाठी रक्कम नसल्यास, संस्था त्यांच्या सूचनेनुसार नजीकच्या बाजार समितीत माल विकून कर्जाची रक्कम वजा जाता उर्वरित रक्कम त्वरित शेतकऱ्याला देते.

• आकडेवारी (३१.०३.२०२५): शेतमाल तारण स्थिती ४२७.६९ लाख रुपये असून या वर्षात ५२६ लाभार्थ्यांनी याचा लाभ घेतला.

शेतमाल तारण फायदा: माल साठवल्यास प्रति क्विंटल ५०० ते १००० रुपये फायदा होऊ शकतो.

संस्था शेतकऱ्यांच्या सूचनेनुसार माल बाजारसमितीत पाठवून विक्रीची सोय करते .

भव्य साठवणूक पायाभूत सुविधा

संस्थेकडे स्वतःच्या मालकीच्या भव्य इमारती आणि आधुनिक गोदामे आहेत.

• एकूण गोदामे: संस्थेकडे एकूण १५ गोदामे असून त्यांची एकूण साठवण क्षमता ७,९०० मे. टन आहे.

• भव्य टिनशेड: १०००x४८x१८ स्क्वेअर फूटचे भव्य टिनशेड उपलब्ध असून, त्याचा वापर शेतमालाच्या संरक्षणासाठी आणि सभा संमेलनासाठी केला जातो.

• पीएम धान्य भांडारण योजना: सन २०२४ अखेर केंद्र सरकारच्या या योजनेतून ३,००० मे. टन क्षमतेचे भव्य गोदाम उभारण्यात आले आहे. यासाठी अमरावती जिम्स बँकेकडून २ कोटींचे कर्ज ४% दराने घेतले आहे.

• नाबार्ड AIF योजना: राजूरवाडी शाखेत ३५० मे. टनचे गोदाम सन २०२३ मध्ये बांधण्यात आले आहे.

• स्मार्ट (SMART) प्रकल्प: लेहगांव शाखेत ८०० मे. टनचे गोदाम आणि २०० मे. टनचे फॅक्टरी शेड उभारले जात आहे, जिथे २ ते ४ टीपीएच (TPH) क्षमतेचे स्वच्छता आणि प्रतवारी यंत्र बसवण्यात येईल.

ग्राहक बँकिंग आणि वित्तीय सेवा

• सोनेतारण कर्ज: ९ ऑगस्ट २०१७ पासून अटल महापणन अभियान अंतर्गत ही सेवा सुरू करण्यात आली. ३१.०३.२०२५ पर्यंत ७५.६३ लाख रुपयांचे कर्ज वाटप झाले असून ४९३ सभासदांनी आतापर्यंत याचा लाभ घेतला आहे.

• लॉकर सुविधा: सुरक्षित साठवणुकीसाठी लॉकर सुविधा उपलब्ध असून २० सभासदांनी याचा लाभ घेतला आहे.

• इतर कर्ज सुविधा: सभासद ठेव कर्ज (९.०३ लाख) आणि कर्मचारी कर्ज (२.३० लाख) या सेवाही दिल्या जातात.

• पिक कर्ज: संस्थेकडे १४९.५५ लाख रुपयांचे सभासद पिक कर्ज आणि व्याज येणे बाकी आहे.

व्यापारी आणि इतर उपक्रम

• शेती निविष्ठा: ६ गावांमधून रासायनिक खते, बि-बियाणे, कीटकनाशके आणि सिमेंटची विक्री केली जाते.

• कापड विभाग: ३ दुकानांमधून कापड आणि रेडीमेड कपड्यांचा व्यवसाय चालविला जातो.

• स्वस्त धान्य दुकाने: ३ गावांमधून एकूण १० शासकीय स्वस्त धान्य दुकानांचे व्यवस्थापन संस्था पाहते.

• नाफेड खरेदी: सोयाबीन खरेदी केंद्रातून ९,९६६ क्विंटल मालाची खरेदी करण्यात आली.

• वीज बिल केंद्र: महावितरणचे बिल संकलन केंद्र असून दरमहा सुमारे २००० ते २५०० बिले स्वीकारली जातात. सन २४-२५ मध्ये यातून १.३४ लाख कमिशन मिळाले.

• भाडे उत्पन्न: सहकारी बँका, राष्ट्रीयीकृत बँका आणि पोस्ट ऑफिसला जागा भाड्याने देऊन सन २४-२५ मध्ये ६.२९ लाख रुपये भाडे मिळाले.

• व्यापारी आकडेवारी: एकूण खरेदी १६८२.५६ लाख आणि विक्री १६०५.९७ लाख रुपये असून ८०.२१ लाख रुपये व्यापारी नफा झाला आहे.

शेतकरी सेवा आणि कर्ज पुरवठा

• शेतमाल तारण अग्रिम: २०१६ मध्ये १९५.६६ लाख होते, ते २०२५ मध्ये ४२७.६९ लाख रुपये झाले आहे.

• पीक कर्ज: सभासद पीक कर्ज आणि व्याज मिळून १७५.८५ लाख रुपये येणे बाकी आहे.

• बँक कर्ज: जिल्हा मध्यवर्ती सहकारी बँकेकडून घेतलेले पीक कर्ज आणि व्याज १२८.०६ लाख रुपये आहे.

ठेवी, गुंतवणूक आणि खेळते भांडवल

सभासदांच्या विश्वासामुळे संस्थेच्या ठेवींमध्ये मोठी वाढ झाली आहे:

• सभासद ठेवी: २०१६ मध्ये ३७०.०० लाख असलेल्या ठेवी २०२५ मध्ये १२५९.१३ लाख रुपयांपर्यंत वाढल्या आहेत.

• गुंतवणूक: संस्थेने विविध सहकारी बँका आणि संस्थांमध्ये ११४७.१४ लाख रुपयांची गुंतवणूक केली आहे.

• खेळते भांडवल: संस्थेचे खेळते भांडवल १०५३.९ लाख (२०१६) वरून २४०९.५० लाख (२०२५) पर्यंत विस्तारले आहे.

व्यावसायिक उलाढाल आणि नफा

संस्थेचा व्यापार आणि निव्वळ नफा सातत्याने वाढत आहे:

• व्यापारी उलाढाल: २०२५ मध्ये ही उलाढाल २२६८.२८ लाख रुपयांच्या ऐतिहासिक टप्प्यावर पोहोचली आहे.

• खरेदी-विक्री: वार्षिक खरेदी १६८२.५६ लाख आणि विक्री १६०५.९७ लाख रुपये आहे.

• निव्वळ नफा: २०१६ मध्ये ९.९३ लाख असलेला निव्वळ नफा २०२५ मध्ये ३१.५१ लाख रुपयांवर पोहोचला आहे.

• व्यापारी नफा: वर्ष २०२५ मध्ये ८०.२१ लाख रुपये एकत्रित व्यापारी नफा झाला आहे.

विद्यमान साठवणूक क्षमता

संस्थेकडे स्वतःच्या मालकीची भव्य गोदाम साखळी असून शेतमालाच्या सुरक्षिततेसाठी अत्याधुनिक सोयी उपलब्ध आहेत:

• एकूण गोदामे: संस्थेच्या विविध शाखांमध्ये एकूण १५ गोदामे कार्यरत आहेत.

• साठवण क्षमता: या गोदामांची एकूण साठवण क्षमता ७,९०० मे. टन इतकी आहे.

• टिनशेड सुविधा: पावसामुळे मालाचे नुकसान टाळण्यासाठी १००x४८x१८ स्के. फूट आकाराचे भव्य टिनशेड उपलब्ध आहे, ज्याचा वापर पावसापासून संरक्षणासाठी आणि सभा संमेलनासाठी केला जातो.

महत्त्वाचे विशेष प्रकल्प

अ) जगातील सर्वात मोठी धान्य भांडारण योजना (PM Storage Scheme)

केंद्र सरकारच्या सहकार क्षेत्रातील जगातील सर्वात मोठ्या धान्य भांडारण योजनेअंतर्गत सन २०२४ अखेर ३,००० मे. टन क्षमतेच्या गोदामाची उभारणी करण्यात आली आहे.

• अर्थसहाय्य: या प्रकल्पासाठी अमरावती जिम्स बँकेकडून २ कोटी रुपयांचे कर्ज ४% दराने घेण्यात आले असून, संस्थेचा स्वतःचा ६८.४४ लाख रुपयांचा निधी गुंतवला आहे.

• विशेष सवलत: कर्जाचा भरणा वेळेत केल्यास ३% व्याजात सवलत मिळून संस्थेला हे कर्ज केवळ १% दराने उपलब्ध होईल.

• सबसिडी: या प्रकल्पासाठी एकूण २३.२१ लाख रुपये सबसिडी मंजूर असून त्यापैकी ११.६० लाख प्राप्त झाले आहेत.

ब) स्मार्ट (SMART) प्रकल्प - लेहगांव

मा. बाळासाहेब ठाकरे कृषी व्यवसाय व ग्रामीण परिवर्तन (SMART) प्रकल्पामधून लेहगांव शाखेचा कायापालट केला जात आहे.

• गोदाम बांधकाम: येथे ८०० मे. टन क्षमतेचे नवीन गोदाम आणि २०० मे. टनचे फॅक्टरी शेड उभारले जात आहे.

• स्वच्छता व प्रतवारी: या प्रकल्पात २ ते ४ टीपीएच (TPH) क्षमतेचे आधुनिक क्लिनिंग आणि ग्रेडिंग युनिट बसवण्यात येणार आहे.

क) नाबार्ड AIF योजना - राजूरवाडी

• सन २०२३ मध्ये नाबार्डच्या AIF योजनेमधून ३५० मे. टन क्षमतेचे नवीन गोदाम राजूरवाडी शाखेत पूर्ण करण्यात आले आहे.

भविष्यातील नियोजित ध्येय

संस्था केवळ येथील प्रगतीवर न थांबता भविष्यासाठी नवीन उपक्रम राबविण्यास उत्सुक आहे:

• मल्टी स्टोअर सुपर बाजार: नेरपिंगळाई येथील बाजार चौकातील मोक्याच्या स्वतःच्या जागेवर भव्य सुपर बाजार सुरू करण्याचे नियोजन आहे.

• शाखा धामणगांव विकास: धामणगांव येथील १२,१६८.५९ स्के. फूट जागेवर नवीन योजनेतून गोदाम बांधून तेथील शेतकऱ्यांना शेतमाल तारणाचा लाभ मिळवून देणे.

• गॅस वितरण अभिकर्ता: उज्ज्वला योजनेमुळे घासलेट व्यवसाय बंद झाल्याने, संस्थेला आता एलपीजी (LPG) गॅस वितरण अभिकर्ता म्हणून काम करण्याची इच्छा आहे.

• नागरी सेवा केंद्र: एलआयसी (LIC) कलेक्शन सेंटर, आपले सरकार सेवा केंद्र आणि मंगल कार्यालय उभारण्यासाठी संस्था प्रयत्नशील आहे.

• सौर ऊर्जा: ऊर्जा बचतीसाठी अनुदानावर 'सोलार स्टीम' बसविण्याचे नियोजित आहे.

जागा भाड्याने उपलब्ध

संस्थेने आपल्या शाखांच्या ठिकाणी शेतकऱ्यांशी निगडित सेवांसाठी जागा भाड्याने उपलब्ध करून दिली आहे. सध्या खालील संस्था आमच्या आवारात कार्यरत आहेत:

• सहकारी बँका (Co-operative Banks).

• राष्ट्रीयीकृत बँका (Nationalized Banks).

• भारतीय डाक कार्यालय (Post Office).

• शेतकऱ्यांशी निगडित इतर शासकीय कार्यालये.

टीप: या सुविधेमुळे शेतकऱ्यांना एकाच ठिकाणी सर्व आवश्यक सेवा उपलब्ध होतात आणि संस्थेच्या विक्री व्यवसायालाही चालना मिळते.

विश्वासार्हता आणि सभासद कल्याण

• अंकेक्षण वर्ग: सन २०१७ पासून संस्था सातत्याने "अ" अंकेक्षण वर्गात आहे.

• लाभांश: सभासदांना दरवर्षी न चुकता १५% लाभांश वाटप करण्यात येतो.

भविष्यकालीन उपक्रम आणि अपेक्षा

संस्था भविष्यात आपले कार्यक्षेत्र विस्तारण्यासाठी सज्ज आहे:

• क्लिनिंग आणि ग्रेडिंग युनिट: लेहगांव शाखेमध्ये २ ते ४ टीपीएच (TPH) क्षमतेची स्वच्छता आणि प्रतवारी यंत्रणा लवकरच कार्यान्वित होईल.

• मल्टी स्टोअर सुपर बाजार: नेरपिंगळाई येथील बाजार चौकातील मोक्याच्या जागी संस्थेचा स्वतःचा "मल्टी स्टोअर सुपर बाजार" सुरू करण्याचे नियोजन आहे.

• शाखा विस्तार: धामणगांव येथील १२,१६८ स्के. फूट जागेवर नवीन गोदाम उभारून तेथील शेतकऱ्यांना शेतमाल तारणाचा लाभ पोहोचविणे.

• नवीन व्यावसायिक सेवा: संस्थेला गॅस वितरण अभिकर्ता (LPG Agency) म्हणून काम करण्याची इच्छा असून, एलआयसी कलेक्शन सेंटर, आपले सरकार सेवा केंद्र आणि मंगल कार्यालयासाठी संस्था सहकार्य अपेक्षित करत आहे.

• सौर ऊर्जा: अनुदानावर 'सोलार स्टीम' बसविण्याचा मानस आहे.